Voornaam kolonel De la Garde?
Kolonel de La Garde in 1582
Hoe heet hij..?
In sommige oude berichten, die pas na zijn overlijden zijn gemaakt, krijgt kolonel de La Garde de voornaam Philippus toegekend, terwijl eerder ook wordt aangegeven, dat zijn voornaam niet bekend is. Soms wordt Philippus nog aangevuld met Merlyn de Mannoy Sr. In stukken die gaan over het Ontzet van Leiden en het beleg van Bergen op Zoom wordt hij echter Antoine genoemd en dat lijkt logischer. In Frankrijk worden rond zijn geboortejaar meerdere De La Garde’s geboren met de naam Antoine, maar een Philippus is (nog) niet terug gevonden.
Onder andere bij Noël de La Garde de Chambonas, heer van Chambonas en van Bouchet en Louise de Chastel de Condres, want daar werd rond 1550 een zoon Antoine geboren.
Wellicht is bij het schrijven van de geschiedenis toen per abuis een verwisseling gemaakt met een andere belangrijke hugenoot: Philippe de Plessis-Mornay, die ook in de nabijheid van Prins Willem van Oranje leefde. We zoeken verder..! Wie helpt?
Philippe du Plessis-Mornay
Philippe du Plessis-Mornay (*Buhy, 5 november 1549 – La Forêt-sur-Sèvre, 11 november 1623), soms ook geschreven als Philippe du Plessis Mornay, of Philippe Duplessis-Mornay, of Philippe de Mornay, seigneur du Plessis–Marly of Philippe Mornay du Plessis.
Hij was een Frans protestants theoloog en staatsman, leider van de hugenoten en een prominente monarchomach. In 1572 overleefde hij net als de kolonel ternauwernood de Bartholomeusnacht in Frankrijk. Hij schreef mee aan de Apologie van Willem van Oranje in 1580. Mogelijk is hij ook de auteur van Vindiciæ contra tyrannos uit 1579. Met deze werken wordt hij beschouwd als een van de grondleggers van de Nederlandse onafhankelijkheid.
Wanneer is de kolonel precies getrouwd?
Tot nog toe is het niet gelukt om het trouwbericht van de kolonel met Françoise van de Werve (dochter van een Markgraaf van Antwerpen) terug te vinden in de Antwerpse Doop- Trouw- en Begraafboeken die wel bewaard zijn gebleven. Daarbij zou dan mogelijk wel duidelijkheid kunnen ontstaan. Zij kregen wel twee kinderen, waarover informatie is vastgelegd:
INHOUD VAN DIT BERICHT:
Op het verzoek van Hendrik van de Werve, als oom en voogd van Theophilus en Catharina de la Garde, kinderen van wijlen Philippe Merlyn de Mannoy Sr. de la Garde en van zijn vrouw Françoise van de Werve, zuster van de aanvrager, ten einde de Generale Ontvanger Mierop te belasten om de aanvrager, als oom en voogd van de voornoemde Theophilus en Catharina voor elk een rente te betalen van achtenvijftig Ponden, twee Schellingen en zes Deniers, omdat de voornoemde Theophilus als reden heeft dat hij een jongeman van achttien jaren is en de voornoemde dochter binnen Zeeland, is besloten en afgesproken als volgt:
De Gecommiteerde Raden, etc. verstaan en verordoneren de Generale Ontvanger aan de verzoeker als voogd van Theophilis en Juffrouw Catharina in deze te laten volgen de betaling van de rente in deze over de jaren 1599 en 1600, zonder daaraan de vierde Penning te korten.
Gedaan en gearresteerd de 1e februari.
Bronnen:
Floris Hubert Lodewijk Prims (Belangrijke archivaris in Antwerpen)
BB nummer: 13927 Antwerpen ; Brussel ; Gent ; Leuven : Standaard, 1943
1 Bibliotheek – Bibliothèque [MARC] A08697/02 Niet uitleenbaar:
Register der Commissie tot onderhoud van de Religions-vrede te Antwerpen (1579-1581):
13 december (1579): Huwelijk in S. Jacobs van de calvinist de la Garde met de katholieke dochter van Simon van de Werve. Minister Taffin belet Oranje en de prinses er bij te zijn …
About Author
In een schrijven van Henk den Heijer “Holland onder water” (de logistiek achter het ontzet van Leiden) wordt er gesproken over Antoine de La Garde, die door Willem van Oranje wordt ingezet. Dus de la Garde heeft een voornaam. En die is dan niet Philipe Merlin zoals in mijn/onze stamboom. Er is toch een hoop onduidelijkheid over de la Gardes van voor 1600.
Beste Diana,
Bedankt voor uw reactie. Ik heb je vraag voorgelegd aan de schrijver, Henk den Heijer, emeritus hoogleraar zeegeschiedenis aan de Universiteit Leiden, en die gaf het volgende antwoord:
Beste heer Lagarde,
De bronnen over Antoine de la Garde staan in de noten van mijn boekje “Holland onder water” uit 2010, dat digitaal te raadplegen is op de website van de Leidse 3 oktober vereniging. Zoek daar onder het kopje lezingen.
Voorts is informatie over hem te vinden in Erik Swart, “Krijgsvolk: militaire professionalisering en het ontstaan van het Staatse Leger, 1568-1590” (Amsterdam 2006). Ook deze publicatie in online raadpleegbaar.
Ten slotte kunt u ook info vinden op het Biografisch Portaal.
Succes met uw onderzoek,
Henk den Heijer
Daar ga ik dus nu mee aan de slag.
https://books.google.nl/books?id=Hafx-fnfCpQC&pg=PA161
Volgend op het huwelijk van 13-12-1579 kwam er een rekening voor de wijn:
“Gelycke acte ter somme van hondert tachentich guldenen , ter causen van dry amen Rynschen delen wyn metten imposten den Staten competerende ende de oncosten van dyen , daermede beschoncken syn , vuyt laste van mynne Heeren , van stadts wegen , Heer Dierick vanden Werve ende den Coronel de la Garde opt houwelyck van desselffs Heer vande Werve dochtere ende de la Garde voors . Actum ut supra . ( fol . 15 ).”
Nu zou het gaan om een huwelijk tussen een dochter van Dirck, niet Simon van Werve met de Colonel. Het is waarschijnlijk dat het om hetzelfde huwelijk gaat.
Weer geen voornaam.
Kolonel de la Garde sneuvelde volgens het Biographisch woordenboek der Nederlanden in april 1582.
https://www.dbnl.org/tekst/aa__001biog08_01/aa__001biog08_01_0071.php
Om dezelfde persoon te zijn als Philip Merleyn de Mannoy moet hij dan reeds vader geweest zijn van Catharina, kort voor april 1582 zijn vrouw bezwangerd hebben, die dan 9 maanden later voor of in januari 1583 van Theophilus is bevallen, die dan inderdaad voor of in februari 1601 18 jaar geworden is.
Het kan net, maar de kans is groot dat hij posthuum vader geworden is.
Het zou ook kunnen dat de kolonel de la Garde die sneuvelde getrouwd was met een andere Van de Werve, of misschien zelfs helemaal niet met een van de Werve.
Misschien werd er in april 1582 wel een andere seigneur de la Garde aangesteld.
Dag Daniel, fijn dat je reageert. Duidelijk dat er over de gebeurtenissen uit die tijd weinig echte duidelijkheid te vinden is, dus alle informatie is welkom. Veel dingen zijn pas later opgeschreven en de betrouwbaarheid is dan ook niet helemaal zeker. Dit zijn de gegevens die ik heb over deze Francoise van de Werve. (Naar mijn idee een andere dan de Francoise van kolonel de la Garde):
Hendrik van de Werve, zoon van Dirk van de Werve en Catherina van Vernewijk. Heer van Westkerk en Spierenbroek:
Hendrik:
(1) trouwde met Geertruyd van Bronkhorst. Geertruyd is een dochter van Pieter van Bronkhorst en Maria van Heerjansdam.
Deze Geertruyd bezat Huis ter Weer in Wassenaar en was eerder gehuwd met Arent ’t Serclaas uit Braband (bron Batavia illustrata, blz 895) Vrouwe van ’t Huys ter Weer bij Wassenaar:
(2) trouwde met Maria Taats Van Amerongen.
Kinderen van Hendrik en Geertruyd:
1. Francoise van de Werve. [bron: vrouwe van ter Weer]
Francoise trouwde met Jacob Sandelants. Ridder en Colonel ten dienste der Verenigde Nederlanden:
2. Maria van de Werve.
Maria:
(1) trouwde met Thomas Edmond. Ritmeester
(2) trouwde met Jacob Schot. Kapitein. Zij hadden kinderen
Kinderen van Hendrik en Maria:
3. Dirk van de Werve. Heer van Westkerk. Dirk trouwde met Digna van Bleiswijk.
4 Geertruyd van de Werve. Geertruyd trouwde met Johan van Heemskerk Van Bekestein. Johan is een zoon van Cornelis van Heemskerk Van Bekestein en Catharina Drenkwaart. Johan trouwde later met Anna Maria Catharina van de Werve. Vrijheer van Incourt en Longueville.
Beste Lambert,
Je hebt gelijk.
Hoewel het waarschijnlijk is dat de Francoise van de kolonel hertrouwde na zijn dood, is deze Francoise waarschijnlijk te jong. Bovendien had ze geen broer Hendrik.
Ik heb nog wat verder gezocht, en ik betwijfel of Francoise een dochter van Simon was… ongeveer een maand na het huwelijksfeest, gebaseerd op voorgaande en volgende akte, wordt de rekening voor de wijn gepresenteerd, en daar wordt gesteld dat de kolonel met een dochter van Dierick, niet Simon gehuwd is.
https://books.google.nl/books?id=Hafx-fnfCpQC&pg=PA161&ved=2ahUKEwjjpK6Y3_P6AhUCvaQKHXXHBwwQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&q&f=false
Vermoedelijk gaat het dan om de broer van Simon, die een zoon Hendrik had, die mogelijk in 1601 optrad als voogd. Ik heb haar echter nergens als dochter van de één of de ander kunnen vinden. Wel is het zo dat anderen, zonder bronnen te vermelden, de vrouw van Dirck wel Francesca noemen, en dan zou een dochter Francoise niet heel gek zijn.
Wat betreft zijn voornaam en achternaam, Philippe Merlyn de Mannoy wordt hij in 1601 genoemd, als man van Francoise en vader van Theophilus en Catharina. Seigneur de La Garde was zijn titel, ook de naam waaronder hij in de boeken, in functie als kapitein/kolonel, meestal genoemd wordt.
Een Philip Martin de Mannay wordt 22-4-1575 door Willem van Oranje aangesteld als “seigneur de la Garde” en “maitre de camp”, nadat hij drie weken eerder al tot bevelhebber van de Franse troepen was aangesteld. Die superintendent van Schoonhoven moet toch wel deze kolonel zijn?
http://resources.huygens.knaw.nl/wvo/app/brief?nr=1888
Vermoedelijk is dan in 1601 Martin verstaan of geschreven als Merlyn en Mannay als Mannoy.
Het is niet ondenkbaar dat hij een telg is uit de militaire familie De Mannay, en in Parijs zijn militaire opleiding volgde. Ik heb helaas niks gevonden dat daarop wijst.
https://books.google.nl/books?id=Cy0WAAAAYAAJ&dq=%22jean%20de%20mannay%22&hl=nl&pg=PA681#v=onepage&q=%22jean%20de%20mannay%22&f=false
https://play.google.com/books/reader?id=S1NDAAAAcAAJ&pg=GBS.PA1164&hl=en
Onderaan pagina 1164 vinden we een (Hen)derick met een dochter Francoise van Wevre. Waarschijnlijk is zij te jong om ca. 1583 moeder van Theophilus geworden te kunnen zijn. Zij huwt wel met een kolonel.
Haar moeder, Geertruid van Bronkhorst, vinden we terug bovenaan op pagina 895 van hetzelfde boek. In de linkerkolom treffen we haar halfnicht Willemijne:
“3. Willemijne van Bronkhorſt , troude Mr. Lodewijk del Rio ( wiens Vader een Edelman uyt Caſtilien was ) Raad van de troublen of Bloet – raad in ‘ t jaar 1567. daar na van den Secreten Rade te Bruſſel ; hy wan Pieter del Rio , Anthonio del Rio , en Maria del Rio , die anno 1608. troude Jan Mulard van Utrecht , Capiteyn Lieutenant van de Garde van den Erts – hertog Albertus te Bruſſel . ”
Haar man vinden we ook terug op Wikipedia als lid van de bloedraad.
We zijn daar dat hun dochter huwde met een man die “Capiteyn Lieutenant van de Garde van den Erts – hertog Albertus te Bruſſel” was.
Net als bij Philip Merlyn was “de la Garde” een verwijzing naar zijn functie, en er waren blijkbaar ook verschillende rangen. Het hoeft niet zo te zijn dat er sprake is van een familieband, of in ieder geval niet van afstamming.
Wel moge duidelijk zijn dat de oorspronkelijke titel, wellicht geuzenaam, tot achternaam verworden is.
Het is niet waarschijnlijk dat Philippe de Mornay du Plessis [1549-1623] de echtgenoot was van Francoise van der Werve. Hij was vooral geestelijk leider / intellectueel aanvoerder van de hugenoten en werd op zijn reizen door Europa vergezeld door zijn echtgenote Charlotte d’Arbaleste de la Borde, die hier ook memoires over heeft geschreven. Zij was degene met wie hij trouwde op 13 december 1579 in Antwerpen, waar op 20 juli van dat jaar zijn eerste zoon Philippe werd geboren. In totaal kregen zij samen 8 kinderen, waaronder een doodgeboren tweeling. Zijn zoon Philippe sloot zich vrijwillig aan bij het leger van de Prins van Oranje en kan wel de echtgenoot van Francoise zijn geweest. Hij was heer van Bauve en over zijn oorlogsverrichtingen is ook een publicatie verschenen, waarin hij wordt aangehaald als “M. de Bauve”. Dit in de veronderstelling dat het gaat om Francoise van der Werve, dochter van Hendrick van der Werve [1560-1616] en Geertruijd van Bronckhorst [1551-1603]. Zij werd geboren in 1589 te Dordrecht en haar zus Maria in 1587. Raadsels blijven dan: de geboortedata van Theophilus – zijn eerste zoon werd in 1640 geboren – en Catherina respectievelijk hun oom en voogd Heijndrick, die dan mogelijk een broer van Francoise is geweest.